Pijn is niet fijn (1)

“Ik heb hoofdpijn, kun je daar ook wat aan doen?” Deze vraag kreeg ik van Johan. Johan, fictieve naam van een echte muzikant uit het zuiden des lands, stuurt me per mail deze vraag. Hij is daarmee één van de eersten die reageert op mijn blog in de Klankwijzer. Bedankt Johan, want dat is precies de bedoeling! Dan blijft deze blog namelijk lekker praktisch door zo’n vraag te gebruiken als opmaat voor mijn blog.

Ik mail Johan terug dat daar vast wel wat aan te doen is. Aangezien ik daarbij ook aangaf dat deze klacht herhaaldelijk op mijn spreekuur door musici wordt geuit, vraagt Johan of ik dan niet ‘even’ per mail de oplossing kan aandragen. Helaas, zo simpel is het niet. Een veelheid van factoren kan namelijk een rol spelen bij het ontstaan van hoofdpijn. Daarnaast is het zo dat als (hoofd)pijn al wat langer aanwezig is, er andere factoren bij kunnen komen die de pijn kunnen onderhouden of zelfs doen verergeren. Hoe dat werkt zal ik in deze blog kort proberen uit te leggen.

Het begint er mee te constateren dat pijn een gevoel is. We kunnen het dus niet zien, de persoon in kwestie moet ons vertellen dat hij of zij pijn ervaart. Dat maakt het gelijk al anders dan dat iemand een gebroken been heeft. Iedereen kan dit namelijk zien en begrijpen dat daar pijn bij hoort. Die pijn moet daarbij gezien worden als een prachtig beschermingsmechanisme die ervoor zorgt dat je niet op dat gebroken been gaat staan. Pijn is geen neutrale ervaring (en een potentiële waarschuwer). Niet alleen voor Johan, maar ook bij die mevrouw die bij Revalidatie Friesland was opgenomen en door Beau van Erven werd geïnterviewd in zijn tv-programma ‘5 days inside’. Dit programma ging toevallig afgelopen week in op wat het betekent om in een revalidatiecentrum te zijn opgenomen, en daar werd een mevrouw geïnterviewd met langdurig onbegrepen pijn. Zij vertelde dat ze zich erg onbegrepen voelde, juist omdat niemand wat aan haar kan zien.

Terug naar de hoofdpijn van Johan. Zijn brein is op één of ander manier geactiveerd om aan te geven dat er iets aan de hand is. In dit geval in of om het hoofd, zoals bijvoorbeeld de nek. Het lastige is dat als (hoofd)pijn op een bepaalde plek in je lichaam zit, dit niet meteen wil zeggen dat daar dan ook de oorzaak van de pijn zit. Dat is erg belangrijk om je te realiseren. In het geval van een gebroken been is dat natuurlijk wel duidelijk. Echter, bij het merendeel van de pijnen, en juist bij musici, is dit niet het geval. Dat betekent dus een zoektocht! Niet zo maar een zoektocht, maar gericht op de veelheid aan mogelijke oorzaken. Oorzaken die zowel op lichamelijk, psychisch en/of sociaal vlak kunnen liggen. Meestal is er namelijk niet één factor aan te wijzen, maar een samenspel van verschillende factoren die op elkaar in reageren. Wie moet die zoektocht doen? Een dokter of een therapeut, of kun je zelf eerst aan de gang? Dat laatste is zeker het geval, mits er geen alarmerende bijkomende verschijnselen als spierkrachtverlies, doof gevoel of onvermogen tot praten of denken bij optreedt. Dan is het zaak om contact met je huisarts op te nemen.

Johan lijkt gelukkig niet dit soort verschijnselen te melden, dus Johan zou eerst bij zichzelf te raden kunnen gaan waardoor de pijn komt. Bijvoorbeeld door na te denken over het ontstaan van de pijn. Is de pijn geleidelijk ontstaan of plotseling na een drukke periode zoals een verhuizing of intensivering van het musiceren? Intensivering van de muziek kan dan zowel optreden door meer spelen, maar bijvoorbeeld ook doordat er op een andere manier wordt gespeeld (techniek wijziging) of op een nieuw (groter) instrument. (Dit hoor ik nog wel eens van conservatorium-studenten die les krijgen van een nieuwe docent). Regelmatig blijken er eerder ook al kleinere of kortere episodes van klachten zijn geweest, zonder dat die persoon zich dat meteen realiseert. Bij hoofdpijn zie ik bijvoorbeeld vaak de combinatie met eerder al nek- of lage rugklachten. Deze lichaamsdelen vormen een logisch samenhangend geheel alleen al door de vele lange en korte rugspieren die vanaf je onderrug tot aan de achterkant van je hoofd lopen. We nemen aan, alleen kon ik dat niet bewijzen in mijn eigen promotie onderzoek, dat verhoogde spierspanning een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van pijnklachten in het houding en bewegingsapparaat bij musici. Verhoogde spierspanning kan door vele oorzaken komen. Niet alleen door de hierboven beschreven lichamelijke factoren, maar door bijvoorbeeld stress. En stress, dat is iets waar zeker professionele musici veel mee te maken hebben.

Ik heb met deze blog ‘pijn is niet fijn’ slechts een eerste tip van de ‘pijnsluier’opgelicht. In een volgende blog ga ik er dieper op in waarom ‘pijn altijd tussen de oren zit’, Johan toch geen aansteller is, én zijn klacht dus serieus genomen moet worden. Allereerst door hemzelf, de mensen om hem heen en misschien later ook een therapeut of een dokter.
Deze blog is bedoeld om je in hapklare brokjes kennis aan te reiken. Ook om je praktisch de weg te wijzen in de gezondheidszorg voor musici als je dat nodig mocht hebben. Het vinden van goede medisch en wetenschappelijk onderbouwde adviezen is namelijk niet eenvoudig. Ik kan je desgewenst via mijn netwerk in binnen- en desnoods buitenland gericht doorsturen voor deskundig advies bij jou in de buurt.

Vragen en opmerkingen van lezers ontvang ik graag via k.woldendorp@revalidatie-friesland.nl als opmaat voor een volgende blog! Anderen kunnen hiermee hopelijk ook hun voordeel doen. Aarzel niet om deze blog te delen!

Kees Hein Woldendorp