Het IJslandse preventiemodel om middelengebruik door jongeren te voorkomen
Het IJslandse preventiemodel is een aanpak gebaseerd op wetenschappelijke inzichten om middelengebruik (alcohol, tabak en drugs) door jongeren te voorkomen. Het model richt zich op het implementeren van lokale interventies die bekende risicofactoren voor middelengebruik verminderen en beschermende factoren bij ouders, op scholen en in gemeenschappen versterken. Sinds de introductie van deze werkwijze, twintig jaar geleden, is het middelengebruik onder IJslandse jeugd sterk gedaald naar het minste gebruik in Europa. Het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut onderzoeken op landelijk niveau wat we van de IJslandse aanpak kunnen leren en hoe, bij positieve ervaringen, een eventuele bredere implementatie in Nederland vorm kan krijgen.
Het IJslandse preventiemodel: geen vaststaand pakket maatregelen
Het IJslandse model bestaat niet uit een vast pakket interventies of campagnes. Lokaal wordt besproken wat de grootste problemen zijn en waar kansen liggen om deze aan te pakken.
Om de participatie in sport en andere vrijetijdsactiviteiten te verhogen, hebben ze in IJsland bijvoorbeeld een vrijetijdspas ontwikkeld. Jaarlijks krijgen alle jongeren in Reykjavik een vrijetijdspas waar een bedrag van omgerekend circa 400 euro op staat, die ze kunnen gebruiken voor georganiseerde sportlessen en culturele activiteiten.
Het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut begeleiden een pilot waarin zes Nederlandse gemeenten het IJslandse preventiemodel implementeren in hun gemeente (2018-2021).
Ze onderzoeken op landelijk niveau wat we van de IJslandse aanpak kunnen leren en hoe, bij positieve ervaringen, een eventuele bredere implementatie in Nederland vorm kan krijgen. Hierbij worden ook landelijke partijen betrokken, zoals de GGD-GHOR en het RIVM. Er is ook gesproken met diverse andere partijen, met onder meer de commissie Educatie & Jeugd van de KNMO, die raakvlak hebben met het IJslandse model en preventie. Deze gesprekken zijn samen met een aantal andere onderzoeken gebundeld in een tussenevaluatie van het pilottraject.
Het rapport is te vinden op Trimbos.
De volgende onderzoeken zijn gebundeld in dit rapport:
– Landelijke verkenning (H3.1):
Hierin zijn de gesprekken met een aantal organisaties verwerkt. Het Trimbos-instituut deelt de kansen en uitdagingen die gezien worden bij implementatie van het IJslandse model in Nederland.
– Evaluatie van het pilottraject (H3.2):
Hiertoe zijn er gesprekken gevoerd met de pilotgemeenten en met middelbare scholen die deelnemen aan de pilot. Hun ervaringen met de implementatie van het model worden gedeeld.
– De IJslandse monitor (H3.3):
In dit onderdeel is de vragenlijst die IJsland gebruikt op middelbare scholen, en die in de pilot worden gebruikt, vergeleken met de GGD-vragenlijst die in Nederland gebruikt wordt.
Op basis van de uitkomsten van deze onderzoeken doet het instituut aanbevelingen over de toekomst van het IJslandse model in Nederland.
Dit landelijke traject wordt gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.